Vierde communicatiestijl, bron van Dukkha
Tijdens een mindfulnesstraining geven we aandacht aan 3 verschillende communicatiestijlen: de passieve , de dominante en de evenwichtige stijl.
Communiceren met een passieve stijl betekent dat je niet durft op te komen voor jezelf. Je legt je neer bij wat anderen zeggen en doen. En in sommige situaties is dat (even) nodig maar als dat lang aanhoudt zal de bom vroeg of laat ontploffen. Immers je wou je aanpassen aan de ander om hem niet te storen of om de vrede te behouden maar je stelt vast dat de ander na een tijd zijn respect voor jou verliest. Niet onlogisch, want je uit je mening niet…. Het werkt dus contra productief!
De passieve stijl wordt makkelijk door angst en schaamte gedomineerd. De basisboodschap hierbij is: “jij bent OK, ik ben niet OK”. Je houdt je dus klein.
De dominante stijl wordt makkelijk door agressie gedomineerd. De basisboodschap hierbij is: “jij bent niet OK, ik ben OK. Mijn standpunt is het juiste, luister naar mij en zwijg!” Domineren kan soms nodig zijn, bijvoorbeeld om een kind te beschermen van gevaar. Maar zoals het hier werd beschreven is het niet echt heilzaam. Mensen zullen misschien luisteren naar jou omdat ze veel angst hebben van je dominante communicatie maar zeker niet uit respect. En een centrale vraag is: met welke motivatie wil je dat anderen iets doen voor jou? Uit angst of omdat ze echt willen bijdragen vanuit hun hart?
Met mindfulness en compassie trachten we een meer evenwichtige communicatie te voeren, vanuit de boodschap: “jij bent OK en ik ben OK”. En vanuit compassie kan je toevoegen: “ ik ben OK ook al gedraag ik me soms niet OK. En jij bent OK ook al gedraag je je soms niet OK”. Ook geweldloze communicatie ondersteunt deze visie.
Er is echter nog een vierde stijl, deze wordt soms genoemd passief-agressief. De boodschap hier? “Ik tel, jij telt niet maar ik doe de moeite niet om het jou te zeggen”. Deze stijl ligt aan de basis van heel veel lijden. Onlangs vertelde een goede vriendin me nog dat iemand beloofd had te helpen met de opbouw van haar nieuwe website. En toen de deadline naderde en haar mail met vragen over de site al weken onbeantwoord bleven, voelde ze zich niet gezien. “Waarom doet hij dan de moeite niet om even iets te laten weten?” vroeg ze zich af. Het doet pijn…. Mijn broer vertelde hoe de aannemer plots verdween toen ze van 8 ramen lengte en breedte hadden omgedraaid. Hij zat er nu met die ramen, alles moest opnieuw. De aannemer reageerde op geen enkele mail meer…
Hoe vaak had jij graag een antwoord gehad, een teken van medemenselijkheid, van oprechte betrokkenheid? En hoe vaak werd je ontgoocheld? Het is pijnlijk…
Passief-agressief communiceren, is ook communiceren want zelfs al zeg je niets (meer), ook dit is communiceren. Het domineert helaas meer en meer onze manier van doen en daarbij wordt het soms nog als ‘zen’ beschouwd. Het heeft natuurlijk niets met de spirit van zen te maken. Het is eerder een overheersen van het primitieve ( reptiel) brein, die denkt in termen van ‘ieder voor zich’. Of ‘ waar zit mijn voordeel?’. Of ‘ alleen als ik er beter van word’. Helaas allemaal ten koste van oprechte verbondenheid en het nemen van verantwoordelijkheid voor onze afspraken en daden…
Zelfcompassie helpt daarbij, het is immers niet zo gefixeerd op eigenbelang. Zelfcompassie herkent de gedeelde menselijkheid en beseft ‘ jouw pijn is mijn pijn’. We maken allemaal deel uit van dit groter verbonden geheel….Onderzoek toont ook dat mensen met veel zelfcompassie meer verantwoordelijkheid nemen voor hun fouten. Ze doen een inspanning om eerlijk te zijn en het goed te maken waar kan. Stel dat dit van ons allemaal de intentie zou zijn voor vandaag?
Passief-agressief is natuurlijk vaak niet bedoeld als agressief. Soms is het een onvermogen om op een goede manier te communiceren en vanuit de onmacht laten we het voorbijgaan, zonder ook echt stil te staan bij de impact op de ander. Misschien zou het wel mooi zijn als we minstens (voorlopig) zouden afronden met de woorden: “Het spijt me , ik voel me niet in staat om deze communicatie op een goede manier verder te zetten . En wens deze ( voorlopig) te beëindigen.”
Als je Thich Nhat Hanh raad zou vragen, dan zou hij natuurlijk een stapje verder gaan met de eenvoudige en krachtige woorden die hij aanreikt: “Help me a.u.b.”. Rosenberg suggereert de woorden “ Hoe kan ik dit zeggen op een manier dat je me echt kan horen? “.
Hoe vaak vragen we dat? We zijn er vaak bang voor… Jammer dat het reptielbrein zo vaak zegeviert…. We kunnen dus anders kiezen, telkens opnieuw. Een kwetsbare maar heel krachtige manier…